روستای قره چال(شهرستان ملکان) تاریخچه ایل چهاردولی(از طوایف بزرگ لکها)

قبل از پرداختن به تاریخ این طایٿه لازم است به شبهه برخی از لرها وکردها پاسخ داده شود که لکهای باستانی ایرانی را هر کدام به خودشان منتسب می کنند. ،.لکها از لحاظ ٿرهنگی،احساسی وبسیاری از مولٿه های قومی خصوصا پوشش(کردی و لری) خود را مستقل از قوم کرد و لر می دانند.گویش لکی دریک طبقه بندی زبانی: شامل کرمانشاهی، ،کلیایی،پیروندی،وٿیلی،چرداولی یا چاردولی،شیروانی،هٿتگی وکوهدشتی است. که مردم کرمانشاه،الشتر،نورآباد،ایلام،گروس،همدان، ،ماهیدشت،قصر شیرین،صحنه،قروه،شیروان چرداول،بیجار،کرندو بدره ،کوت،گهواره،خانقین و چهاردولی های جغاتو و.......باآن صحبت می کنند. نه خودرا کرد میدانند و نه لربلکه جزء بومیان باستانی ایران هستند هرچند از لحاظ زبانی بسیاری از واژه های مادی و پارسی را به خود گرٿته انداما بسیاری از لغات هنوز دست نخورده باقی مانده است و پارسی ها و کردها و لر ها از آنها استٿاده می کنند مانند :لغت سورsuer به معنای عروسی که در زبان ٿارسی بصورت سور دادن آمده است یاٿرزانه در زبان ٿارسی و زور زانه در زبان کردی که همان ٿر(زیاد)زانه(دان) زبان لکی است یا« خور آوا» به معنی غروب خورشید که لغت غروب از آن گرٿته شده است ویا کسل ٿارسی که از کیسل(نام حیوانی کند رو) لکی گرٿته شده است و.........درست است که لهجه آنان به کردی جنوبی نزدیک است(نزدیکی گویش پارسی قدیم و کردی به هم.) اما به قول هرتسٿلد قرابت زبانی نمی تواند قرابت نژادی وقومی را سبب شود به خاطر قدرتمند بودن وسوارکارانی ماهر هرکدام از حکومتها که سر کار می آمدند اینان را سرکوب و تبعید می کردند که طایٿه بزرگ چهاردولی ها از لکها از این امر مستثنی نبوده اند.واما قصه تبعید اینان و جدایی از لکستان.

منطقه چهاردولی ها در دره رود جغاتو(جلگه زرینه رود)در جنوب آذربایجان غربی واقع شده است.ساکنان آن چهاردولی ها هستندکه با زبان لکی صحبت می کنند .گویش چهاردولی جزو زبانهای هند و اروپایی است که خود شعبه هندو –ایرانی است.چهاردولی ها ازطوایف بزرگ لک هستند وبنا به گفته تاریخ مردوخ کردستانی ،فارسنامه ،سرمارک سایکس وشرفنامه از شیراز به دیگر مناطق رفته اند که شیعه اثناعشری اند وبه شجاعت ودلاوری مشهورند.چهاردولی ها از لحاظ قومی به لک های لرستان وایلام نزدیک بوده و از لحاظ آداب و رسوم، لباس، موسیقی و دیگر مؤلفه های قومی با کردهاوترک ها تفاوت های اساسی دارند. فرهنگ شیعی و ارادت به ائمه اطهار در میان چهاردولی ها بسیار قوی بوده که برگزاری مراسمات عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) در ماه محرم درمناطق چهاردولی خصوصا درشهر محمود جق(ده محمود) جلوه با شکوهی از آن است. دکتر سکندر امان اللهی بهاروند در کتاب قوم لرمی گوید:« لک ها از طوایف قدیم ایران هستند وبا غیر وصلت نمی کنند مگر به ندرت این طایفه هم با جماعت مخلوطه به خود 36 طایفه اند(چهاردولی ها،ورمزیاری های زرینه،ورمزیاری های مرده در،بِزَنی ها، گروس ها ،گلباغی ها، ،زندی ها ،و........)50000هزار خانوار تخمین زده شده اند. محمد کریم خان، ،محمد زکی خان وصادق خان زند هر سه برادر از این طایفه اند.» ایل چهاردولی همواره در درگیریها و اختلافات بین ایلات به علت رشادت به ایلات همجوار غالب بودند و یکی از ایلات شیعی محسوب می شدند که به همراه ایلات شاملو و استاجلو ، و... به یاری شاه اسماعیل شتافتند .

از همین رو در اعصار بعدی نیز مورد توجه شاهان صفوی قرار گرفته و بنا به مصالح سیاسی افراد ایل را جهت پاسداری از حکومت به کار می گرفتند، به گونه ای که در جنگ چالدران از سواران چهاردولی استفاده کردند. اینان ابتدا در کوهستانهای شیراز و استان ایلام مستقر بودند. هنگامیکه قاجاریه در جنگ علیه زندیه به پیروزی رسید آقا محمد خان تصمیم گرفت که دسته جمعی ایل های بزرگ وقدرتمندو رقیب خود راقتل عام،تبعید یا در هم ریزد به همین خاطر هزار خانوار از همین چهاردولی هارا به د نبال خود آورد و برخی را به کرمانشاهان ، مازندران،جنوب تهران،کردستان،همدان و... کوچاند. محمد صادق موسوی اصفهانی درکتاب تاریخ گیتی گشا در خاندان زندیه می گوید:« که آقامحمد خان مدت دو ماه در اصفهان توقف داشته وبه اخذ مالیات ......... وبرخی از چهاردولی ها را که مانده بودند کوچ و بنه ایشان را روا نه مازندران و کرمانشاهان کرد.» پس از مرگ آقا محمد خان قاجاررییس طایفه ای از چهاردولی ها بنام نوروزخان ازترس کشته شدن فرار اختیار کرد.وی در آغاز قرن( 19م) برابربا دهه دوم قرن( 13 ه.ق) راهی دیار شمال غرب کشور شدودر دره رود جغاتو با گروه بزرگی از طوایف خود ساکن گردید(دائره المعارف بزرگ اسلامی،مقاله استاد راولینسون).یکی دیگر از روسای چهاردولی هابنام سردار قاسم خان به طرف شرق سنندج (اسفند آباد)فرارکردگروهی دیگر نیز مانند جاسم خان در قره چال ملکان آذربایجان شرقی سکنی گزیده وهر از چند گاهی با همدستی طوایف دیگر چهاردولیها به شهرهای بناب ،آذرشهر،مراغه،تبریز و.....حمله می کرد که حاج سیف الله بنابی تمامی این وقایع را در کتابی بنام خاطرات حاج سیف الله بنابی گردآوری کرده است. امروزه این عده را بنام چاردولی یا چرداولی می شناسندعده ای نیز به همدان کوچ کردند که در مناطقی از اسد آباد همدان و حدود 15آبادی در ملایر به زندگی خودشان ادامه می دهند . همین طوایف بنا به مقتضای محل زندگیشان تا حدودی از گویش اصلی لکی خود دور شده اند.(تاریخ مردوخ کردستانی.)

بنابر نوشته راولینسون در این منطقه 300 پارچه آبادی بود که حدود 3500 خانوار افشار خصوصا سه طایفه قاسملو، قلیچ خانی و قرقلو(قرخلو)در150آبادی به سر می بردند که پس از آمدن گروه بزرگی از طایفه چهاردولی ها به جغاتو ، بسیاری از افشار ها ناگزیر ازترک این ناحیه شدند و به ارومیه بازگشتند. ایل چهاردولی از دیگر رقیبان دیگر خود قدرتمند تر بود وبه همین خاطر بیرق ایل چهاردولی ها که در تمامی جنگها در جلو سواران حرکت داده می شد از زمان پرویز خان بدست این طایفه افتاد وتا زمان سلیم خان وعلی اشرف جعفری در دست این طایفه بود (این بیرق به شکل سر گاوساخته شده بود وبه همین خاطربیرق گاو سرنامیده میشد که جنسش از طلای خالص بوده و3کیلو وزن داشته است .) متاسفانه در 18اردیبهشت ماه سال ( 1325ه.ش.)فرقه دموکرات آذربایجان به رهبری جعفر پیشه وری به تبریزبرده می شود وبعد ها از آنجا به ایتالیا. پس از نوروز خان فرزندش پرویز خان- که در جنگهای ده ساله ایران و روس شرکت داشته است.(تاریخ جنگهای ایران و روس) - و پس از اونوه اش حسینقلی خان ریاست ایل چهاردولی را بر عهده داشته است .

ازدیگر اقدامات چهاردولی ها پاکسازی شهرستان میاندوآب از اشراردر واقعه بلباس(که شمزینی کرد مردم و حتی بچه های کوچک را بخاطر تعصب مذهبی قتل عام میکرد که فقط سیزده سوارکار به فرماندهی سلیم خان چهاردولی آنان راشکست داده و پسر شمزینی کرد را از پای درآورد) نقش مستقیم در گسترش انقلاب اسلامی،سازماندهی جمعیت کُردمسلمان انقلابی،پاکسازی منطقه از منافقین،محو فقر در منطقه ،حضور گسترده در سپاه انقلاب اسلامی وهشت سال دفاع مقدس و..........بوده است، که شهدای این منطقه خود گواهی بر این مدعا است. از آثار باستانی این منطقه می توان به حمام 148 ساله بهادر ملک ،مسجد جامع، قلعه شیر سرا،آسیابهای آبی وقناتهای محمودآباد، شهر وقلعه تاریخی هلاکو خان مغول وخرابه های سه قلعه(سه قلاع) در روستای حسین آبادو چچکلو،قلعه قزلار قلا سی درروستای قره تپه،خانه های قدیمی دواشکوبه ای، شیطان تختی در روستای ینگی ارخ وقلعه جرم داش در روستای خلج وخرابه های قلعه ساری داش در روستای فتور ودوغار بزرگی در روستای . جوشاتو و قره تپه .اشاره کرد.

مترجم سایت

مترجم سایت